Charakterystyka
Jałowiec jest krzewem z rodziny cyprysowatych. Rośnie na glebach jałowych - stąd też ponoć wywodzi się jego nazwa. Jadalną częścią jałowca, a zarazem surowcem leczniczym są owoce, czyli tzw. szyszkojagody. Mają one wielkość małych nasion grochu. Owoce dojrzewają dopiero w drugim roku od pojawienia się. W pierwszym roku są zielone, w następnym, już dojrzałe, są fioletowe z woskowym nalotem. Owoce powinno się zbierać późną jesienią lub zimą, kiedy są ciemnogranatowe, niemal czarne.
Należy je starannie suszyć w temperaturze nie wyższej niż 40 stopni Celsjusza, aby nie dopuścić do wyparowania olejku lotnego. Warto pamiętać, że niedosuszone owoce łatwo pleśnieją, a przesuszone stają się kruche i rozpadają się. Można je przechowywać w szklanych pojemnikach, ale jeśli nie są całkiem suche - przy lekko uchylonym wieczku.
Właściwości lecznicze
Już w starożytności znane były lecznicze właściwości jałowca. Zanim jego owoce zaczęły służyć jako przyprawa, wcześniej ceniono je za właściwości lecznicze i przypisywano magiczne znaczenie. Wiecznie zielony krzew otoczony był kultem, a jego gałązki miały chronić przed złymi duchami i nieszczęściem.
Owoce jałowca zawierają do 30% cukrów, a także kwasy organiczne, garbniki, olejki lotne, flawonoidy, witaminę C oraz związki żywicowe. Dlatego często są składnikiem ziołowych mieszanek. Szyszkojagody są bardzo skutecznym środkiem przy infekcjach dróg moczowych. Mogą okazać się pomocne w leczeniu kamicy nerkowej, zaburzeń oddawania moczu czy obrzęków pochodzenia nerkowego. Wykorzystuje się je także przy niewydolności wątroby i niedostatecznym wytwarzaniu żółci. Owoce jałowca można stosować zarówno wewnętrznie, jak i zewnętrznie.
Napar z owoców jałowca stosowany wewnętrznie:
Uwaga! Duże dawki jałowca działają silnie drażniąco na nerki i układ moczowy. Przeciwwskazaniem do jego stosowania jest niewydolność nerek, ostre stany zapalne układu pokarmowego i moczowego oraz ciężkie choroby wątroby. Owoców jałowca nie powinny także stosować kobiety w ciąży.
Olejek jałowcowy stosuje się zewnętrznie przy nerwobólach, dolegliwościach reumatycznych i zapaleniu korzonków nerwowych. Kąpiele z dodatkiem jałowca łagodzą bóle mięśni i działają relaksująco.
Jałowiec w kuchni
Jako przyprawę wykorzystuje się suszone owoce jałowca. Mają one lekko piekący, słodko-gorzki smak i charakterystyczny żywiczny aromat, przez niektórych kojarzony z zapachem sosnowego lasu :)
Owoce jałowca są powszechnie znane i wykorzystywane jako przyprawa do potraw mięsnych, szczególnie do dziczyzny. Można je także dodawać do marynat, sosów, ryb, kiszonej kapusty, pasztetów i różnego rodzaju farszów. Owoców jałowca można używać w całości lub zmiażdżonych - wówczas są bardziej aromatyczne i wydatne w smaku. Przyprawa świetnie harmonizuje się z tymiankiem, pieprzem, majerankiem czy liściem laurowym. Warto dodać kilka owoców gotując bigos, kapustę czy cynaderki, ponieważ w ten sposób zmniejsza się przykry zapach.
Nie mniejsza jest rola jałowca w produkcji alkoholi. Używa się go do produkcji różnych gatunków ginu, wódek tzw. jałowcówki, nalewek, likierów oraz znanego na Kurpiach piwa kozicowego.
Wyjątkowości dodaje fakt, że owoce jałowca są jedną z nielicznych przypraw zbieranych ze stanu dzikiego. Nie ma specjalnych plantacji ani upraw tego krzewu.
Zdjęcie: istockphoto.com © CGissemann
