Właściwości lecznicze
Lubczyk pochodzi z rejonów Iranu i Afganistanu. W starożytności popularny był w Grecji i Rzymie. Aktualnie uprawia się go na całym świecie. Wykorzystywany jest nie tylko w kuchni, ale także jako środek leczniczy. Od wieków stosowany był w dolegliwościach układu moczowego, pokarmowego i oddechowego. W zielarstwie używa się korzeni i liści lubczyku.
Korzeń zawiera olejek lotny, skrobię, cukry, substancje żywicowe, kumarynę, fitosterole i kwasy organiczne. Odwar z korzenia jest pomocny w leczeniu niewydolności nerek i nieżytów dróg moczowych. Kumaryna ma działanie przeciwzakrzepowe, a fitosterole są istotnym elementem profilaktyki przeciwmiażdżycowej. Warto pamiętać, że podczas stosowania naparów z korzenia lubczyku należy unikać intensywnej ekspozycji na słońce.
Najbardziej cenne właściwości lubczyku to:
Lubczyk polecany jest w chorobach dróg moczowych i schorzeniach przebiegających ze zmniejszeniem wydalania moczu. W medycynie ludowej stosowany był również w nieżytach górnych dróg oddechowych jako środek wykrztuśny.
Lubczyk w kuchni
Liście lubczyku swoim wyglądem, smakiem i zapachem przypominają liście selera. Lubczyk znany jest z silnego, korzennego zapachu i gorzkawego smaku. W kuchni jest nieoceniony. Wyciąg z lubczyku to główny składnik popularnej przyprawy „maggi”.
Świeże i suszone liście można dodawać do zup, szczególnie tych z ziemniakami, groszkiem, fasolą czy soczewicą. Doskonale wzbogacają także smak rosołu. Lubczyku używa się do dań mięsnych, rybnych, sałatek, sosów i marynat. Można go używać jako przyprawy do masła ziołowego lub twarożku. W niektórych krajach jada się łodygi lubczyku przygotowywane jak szparagi lub używa się ich podobnie jak łodyg selera naciowego i dodaje do rozmaitych surówek i sałatek. Ze względu na intensywny zapach lubczyku należy używać w umiarkowanych ilościach. Można jednak dodać świeżych liści lubczyku do duszonych warzyw o mdłym lub nieprzyjemnym zapachu (szpinaku, kapusty). Suszone liście należy przechowywać w ciemnym i szczelnym pojemniku, bo szybko wietrzeją.
Korzeń lubczyku ma charakterystyczny słodko-gorzki smak. Najczęściej wykorzystywany jest jako przyprawa do zup i sosów do mięs. Rozdrobnione nasiona lubczyku dodaje się w kuchni angielskiej do chleba, ciast i innych wypieków. Niektórzy dodają je także do herbaty z miodem.
Lubczyk jest często stosowany jako składnik mieszanek ziół i kostek bulionowych. W przemyśle spirytusowym jest natomiast wykorzystywany do aromatyzowania wódek i likierów.
Jak zbierać i przechowywać?
Liście lubczyku można zrywać w czasie sezonu i wykorzystywać na bieżąco, można je także zamrażać i suszyć. Aby zasuszyć zioło, należy ściąć łodygi wraz z liśćmi zanim roślina zacznie kwitnąć. Łodygi należy rozwiesić w ciepłym, suchym, przewiewnym i zacienionym miejscu. Kiedy łodygi są suche, należy oberwać listki i przechowywać je w ciemnym i szczelnym pojemniku.
Korzeń najlepiej wykopać wczesną wiosną lub jesienią (na przełomie października i listopada) w drugim lub trzecim roku wegetacji. Należy go opłukać, osuszyć w zacienionym i przewiewnym miejscu, a następnie pokroić na kawałki i suszyć w temperaturze 30-35 stopni Celsjusza. Zasuszone (żółtobrunatne) korzenie należy przechowywać w papierowych torebkach.
Nasiona lubczyku zbiera się późnym latem. Należy obciąć owocujące łodygi, kiedy przybierają brązową barwę. Główki nasienne należy umieścić w papierowych torbach, a już wysuszone nasiona przechowywać w szczelnie zamkniętych pojemnikach.
Lubczyk w medycynie ludowej stosowany był jako środek zwiększający pobudliwość seksualną. W dawnych czasach wpinano go również we włosy panny młodej. Wierzono bowiem, że wówczas przyniesie szczęście i zdrowie.
